Το κατηγορούμενο

Όπως είδαμε, μια πρόταση μπορεί ν’ αποτελείται από το υποκείμενο, το ρήμα και το αντικείμενο. Σ’ αυτό το μάθημα θα μάθουμε ότι μια πρόταση μπορεί να αποτελείται από το υποκείμενο, το ρήμα και μια ακόμα λέξη που δίνει ιδιότητα στο υποκείμενο. Η λέξη αυτή είναι το κατηγορούμενο.

Πρόταση

Υποκείμενο (Υ)              Ρήμα (Ρ)           Κατηγορούμενο (Κ)

Ο Γιάννης                      είναι                       γιατρός.

      (Υ)                            (Ρ)                            (Κ)

Το κατηγορούμενο βρίσκεται σε πτώση ονομαστική

ενώ το

αντικείμενο σε πτώση αιτιατική.

Το κατηγορούμενο βρίσκεται στην ίδια πτώση με το υποκείμενο του ρήματος, δηλαδή στην ονομαστική. Έτσι δεν υπάρχει περίπτωση να το μπερδέψουμε με το αντικείμενο που βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.

Το ρήμα που συνδέει το υποκείμενο της πρότασης

με το κατηγορούμενο λέγεται συνδετικό.

Ως συνδετικά ρήματα χρησιμοποιούνται τα ρήματα:

είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, θεωρούμαι κ.ά

Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι:

α) ουσιαστικό

π.χ. Ο Γιάννης είναι γιατρός.

β) επίθετο

π.χ. Τα φύλλα είναι ξερά.

γ) μετοχή

π.χ. Τα λουλούδια είναι ανθισμένα. 22

δ) αντωνυμία

π.χ. Ο Γιώργος δεν είναι τέτοιος.

ε) αριθμητικό

π.χ. Ο Κώστας είναι δεύτερος.

Ασκήσεις

1. Να υπογραμμίσεις τα κατηγορούμενα στις παρακάτω προτάσεις.

α) Η σημερινή μέρα ήταν πολύ κουραστική.

β) Η Δέσποινα είναι δασκάλα μουσικής.

γ) Αυτό το παιχνίδι είναι πολύ επικίνδυνο.

δ) Μην τον πιστεύετε, είναι μεγάλος ψεύτης.

ε) Η γυναίκα φαίνεται χαρούμενη, ικανοποιημένη και πολύ ευτυχισμένη.

στ) Τα φρούτα, τα λαχανικά και το γάλα είναι ωφέλιμες τροφές.

2. Να σημειώσεις Υ για το υποκείμενο, Ρ για το ρήμα, Α για το αντικείμενο και Κ για το κατηγορούμενο.

α) Το φαγητό είναι έτοιμο.

β) Το παιδί πέταξε την πέτρα.

γ) Ο Θωμάς είναι κουρασμένος.

δ) Η Νίκη και η Χριστίνα είναι φίλες.

ε) Τα φώτα έφτιαξε ο ηλεκτρολόγος. 23

3. Να βρεις το ρόλο της υπογραμμισμένης λέξης στις προτάσεις. Να σημειώσεις Υ για το υποκείμενο, Ρ για το ρήμα, Α για το αντικείμενο και Κ για το κατηγορούμενο.

α)Ο θείος μου έγινε υπουργός. (……)

β) Ο υπουργός παραιτήθηκε. (……)

γ) Μην πετάτε τα σκουπίδια στην αυλή. (……)

δ) Τα σκουπίδια βρομίζουν το περιβάλλον. (……)

ε) Δεν της αρέσει το φαγητό της γιαγιάς. (……)